[ Pobierz całość w formacie PDF ]
sierpnia rano został przeze mnie naszej 4 Armii zarządzony, 3 Armia sowiecka nie
odegrała tej roli, jaką jej chciał przypisać p. Tuchaczewski, to znaczy nie zatrzymywała
wcale nieprzyjaciela. Były, co prawda, od czasu do czasu w przeciągu dni 20 i 21
sierpnia nieznaczne potyczki z łatwo rozpraszalnymi oddział-kami, lecz oporu
właściwego i zorganizowanego nikt nie stawiał. Na kopii ostatniego szkicu p. Sergiejewa
znajduję ją 19 sierpnia koło Wysz-kowa, 20 za Ostrowiem, a już 22 sierpnia omijającą
starannie Białystok i Aomżę i zdążającą już w kierunku Ossowca. Znowu więc skonstato-
127
wać muszę, że i druga z rzędu armia sowiecka - 3 rozkazu p. Tuchaczewskiego nie
słuchała i zwycięsko przeszedłszy olbrzymią przestrzeń od "wątłego strumienia Auty" ku
potężnej Wiśle, cofała się szybko i to bardzo szybko, nie chcąc prowadzić boju jej
nakazanego z paru dywizjami polskimi, idącymi na nią od południa.
Rozkaz p. Tuchaczewskiego został usłuchany jedynie przez jego 15 Armię. Ta stanęła
dla uratowania sytuacji. Miała zabezpieczyć odejście zaawanturowanej daleko na zachód
4 Armii i w przeciągu dni 18 i 19 sierpnia starała się to uczynić. Jak zwykle przy
porażkach bywa, cierpi najbardziej ten, co jest najdzielniejszy. 15 Armia została
zaatakowana wtedy, gdy inne armie albo - jak to robiły armie 16 i 3 - odchodziły
pospiesznie ku północnemu wschodowi, albo - jak to robiła 4 Armia, która zresztą na
czas nie otrzymała rozkazu - starały się dopiero skoncentrować do odwrotu swoje
zanadto rozsypane dywizje.
Niepodobna dokładnie zrozumieć sytuacji sowieckich armii 15 i 4 bez zestawienia jej z
działaniami naszych wojsk na zachód od Narwi. Rozkaz mój z 18 sierpnia, jak już
powiedziałem, nie był w zupełności wypełniony przez wszystkie nasze wojska. Rozkaz
wyraznie skierowywał wszystkie armie, z wyjątkiem najbardziej zachodniej 5, ku
północnemu wschodowi, a więc 4 Armia iść miała w ogólnym kierunku na Mazowieck, tak
aby się bardziej zbliżyć do zanadto izolowanej 2 Armii gen. Zmigłego, dążącej w kierunku
Białegostoku. Bowiem 2 Armia miała podwójne zadanie - osłaniała nas od wschodu, na
co zużyć musiała dużą część sił, i próbowała zarazem zaskoczyć na drogi odwrotowe
cofającego się ku wschodowi nieprzyjaciela na linii Bielsk-Białystok. Siły po temu miała
wydzielone bardzo niewielkie, jako naturalny skutek nonsensu założenia, z którego
wyszedłem dla rozkładu strategicznego bitwy pod Warszawą.
Natomiast l Armia, oswobodzona przez sukcesy mego kontrataku znad Wieprza od
jakiegokolwiek nacisku, otrzymała przez rozkaz 18 sierpnia kierunek dla dalszych działań
98
na Aomżę-Ostrołękę. Ruch ten jednak przez l Armię nie został wykonany ani 19, ani 20
sierpnia. Już w rozkazie na 19 sierpnia działania l Armii naszej zostały jakby
przepołowione. Dla zastosowania się do rozkazu mego z 18 sierpnia dywizje 8, 10 i VII
Brygada Rezerwowa rozpoczęły swój marsz pościgowy na Bug, utrzymując nakazany
kierunek na Aomżę i Ostrołękę, lecz reszta l Armii została właściwie złączona w
działaniach z działaniami 5 Armii. W ten sposób, gdy nieprzyjaciel właściwie zabierał się
do odwrotu lub ten odwrót spiesznie już wykonywał, nasza l Armia swoim rozkazem
starała się być wciąż silną na zachód od Narwi, nie na wschód od niej. Już
128
20 sierpnia ten zachodni kierunek myśli i działań dowodzenia nad l Armią zostaje
zaznaczony tak jaskrawo i wyraznie, że cała l Armia, nie wyłączając i tych dywizji, które
działały na wschód od Narwi, otrzymuje rozkaz przekraczania Narwi z powrotem, z
dążeniem ku zachodowi. Rozkaz ten, w rażącej stojący sprzeczności z rozkazem moim z
18 sierpnia, spowodowany był przypuszczeniem, że nieprzyjaciel koncentruje się dwiema
swymi armiami, tzn. 4 i 15 na północ od Ciechanowa koło Mławy.
Kiedy wspomniałem, że jedyną armią, która rozkaz p. Tuchaczewskiego wykonała, była
15 Armia, to przyznać muszę, że dzielna musiała być postawa tej armii w ciągu 18 i 19
sierpnia, jeśli wywołała ze strony polskiej koncentrację wojsk w tak nieużytecznym dla
całości operacji kierunku jak zachodnim, odciągając w ten sposób od zadań pościgowych
całą naszą l Armię. Kierunek ten tym bardziej był nieużyteczny w dniu 20 sierpnia, że 15
Armia sowiecka 19 sierpnia wieczorem zdecydowała się odejść przez Ostrołękę właśnie
w kierunku Aomży, która przez fatalny rozkaz, powtarzam, sprzeczny zupełnie z moim
nakazem, została oswobodzona od nacisku z naszej, polskiej strony. P. Sergiejew na
[ Pobierz całość w formacie PDF ]