[ Pobierz całość w formacie PDF ]
określonego człowieka lub jego numer ewidencyjny (np. pesel), albo te\
oznaczać cały zbiór obiektów czy te\ dowolny obiekt nale\ący do danego zbioru
- w tym wypadku mamy do czynienia z pojęciem (np. pojęcie człowiek oznacza
dowolnego przedstawiciela naszego gatunku). Rozwój pojęć łączyć się musiał z
rozwojem umiejętności myślenia abstrakcyjnego, które doprowadziło do
17
W rozumieniu jakościowej teorii informacji M. Mazura. Por. M. Mazur, Jakościowa teoria informacji, wyd.
cyt.
7
powstania filozofii, logiki i matematyki, a dalej cybernetyki i metacybernetyki18
oraz związanych z nimi grafoanalitycznych metod badania rzeczywistości.
Twórca polskiej szkoły cybernetycznej Marian Mazur wyró\nił trzy
wielkie dziedziny ludzkiego poznania: sztukę, filozofię i naukę. Ró\nią się one
od siebie relacjami wobec twierdzeń i procedur dowodowych, co pokazuje
tablica 1. Te właśnie relacje łączą je w pewien system ludzkiego poznania.
Dziedzina Twierdzenia Procedury dowodowe
Sztuka nie zawiera nie zawiera
Filozofia zawiera nie zawiera
Nauka zawiera zawiera
Tablica 1. Zintegrowany system ludzkiego poznania
Sztuka jest najstarszą dziedziną ludzkiego poznania, nie zawiera ona
\adnych twierdzeń ani procedur dowodowych. Filozofia jest młodsza ni\ sztuka,
zawiera ona twierdzenia, natomiast nie zawiera procedur dowodowych - zamiast
nich występuje w niej powoływanie się na autorytety. Najmłodszą historycznie
dziedziną ludzkiego poznania jest nauka, która zawiera twierdzenia i procedury
dowodowe. M. Mazur podkreślał, \e w nauce występują tylko twierdzenia i
procedury dowodowe, tam zaś gdzie zaczynają się autorytety kończy się nauka i
zaczyna filozofia.
Mazurowskie rozró\nienie sztuki, filozofii i nauki wymaga pewnego
komentarza. Skoro nauka zawiera tylko twierdzenia i procedury dowodowe, to
zrozumiałe jest, \e poznanie naukowe jest w stosunku do filozofii i sztuki
ograniczone, gdy\ dotyczy tylko tego, co na danym etapie rozwoju mo\na
udowodnić. To oczywiście nie wystarczy wielu ludziom (w tym równie\ samym
naukowcom), dlatego sięgają oni po wiedzę, której nie da się udowodnić, je\eli
ta wiedza będzie wyra\ona w formie twierdzeń równie ścisłych jak naukowe,
wówczas będzie to filozofia. Twierdzenia filozoficzne mogą być traktowane
jako poglądy głoszone przez ich autorów lub zwolenników, przy czym autorytet
18
Por. J. Kossecki, Metacybernetyka i jej rola w nowoczesnej nauce, PHAENOMENA , Tom I, Kielce 1995,
s. 55-74.
8
autorów ma tu du\e znaczenie. Filozofia jest metadziedziną w stosunku do
nauki, mo\e ją wyprzedzać i inspirować, ka\dy naukowiec zakłada jakieś
twierdzenia filozoficzne, które traktuje jako pewniki. Niektóre twierdzenia
filozoficzne mogą zostać udowodnione i wówczas stają się one elementem
nauki, przestając być poglądami, które mo\na przyjmować jako prawdziwe lub
nie.
Podobnie jak poznanie naukowe równie\ poznanie filozoficzne mo\e nie
wystarczyć wielu ludziom, gdy\ jest ono ograniczone do tego, co mo\na
wyrazić w formie pojęć i zdań logicznych. Dlatego te\ ludzie od wieków sięgali
po sztukę jako narzędzie poznania o wiele szerszego i głębszego ni\ poznanie
naukowe czy nawet filozoficzne, gdy\ nie jest ono ograniczone formalnymi
wymogami ścisłości filozoficznej czy naukowej, ani te\ koniecznością
przeprowadzania procedur dowodowych, których nikt od artystów nie wymaga,
przedstawiają oni tylko swoją wizję rzeczywistości. Sztuka jest metadziedziną
poznania w stosunku do filozofii - i oczywiście równie\ nauki - inspirując do
bardziej ścisłego poznawania świata. Język literacki, który jest elementem sztuki
- literatury pięknej - funkcjonuje równie\ w filozofii i nauce, w których nie da
się uniknąć stosowania słów zaczerpniętych z tzw. mowy potocznej.
Jak widać nauka jest integralną częścią całego systemu ludzkiego
poznania. Jej zaś integracja musi się łączyć z integracją tego\ systemu.
9
[ Pobierz całość w formacie PDF ]