[ Pobierz całość w formacie PDF ]
staje przekierowany do obszaru odpowiedzialnego za rozpoznawanie mowy i będzie
SÅ‚yszenie i mowa | 185
SPOSÓB
Okrągłe wymawianie okrągłych rzeczy
50.
brzmieć zupełnie inaczej. Wiedza, że dzwięk ten tak naprawdę składa się z angielskich
słów (a więc z fonemów i morfemów, które można odgadnąć), pozwala na przeprowa-
dzenie całego procesu rozpoznawania, który poprzednim razem nie mógł mieć miejsca.
Zobacz również
" Ciekawostką jest częste błędne rozpoznawanie fonemów w tekstach piosenek,
co prowadzi do tego, że zupełnie inaczej rozumiemy to, co tak naprawdę śpiewa
wokalista. Strona internetowa SFGate zawiera całe archiwum piosenek, których
fragmenty są błędnie rozumiane (http://www.sfgate.com/columnists/carroll/
mondegreens.shtml), oraz artykuł na ten temat (http://www.sfgate.com/cgi-bin/
article.cgi?file=/chronicle/archive/1995/02/16/DD31497.DTL)15
Polskojęzyczne zródła
Wiedza na temat tego, jak składamy fonemy i słyszymy słowa, wykorzystywana jest nie
tylko przy technikach rozpoznawania mowy, ale i jej syntetyzowania. Generalnie, pro-
blematyka składania dzwięków w wyrazy ma sporo zastosowań w obrębie nowych tech-
nologii. Zobacz:
" R. Tadeusiewicz, Sygnał mowy, 1988; również w wersji e-książki:
(http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty/4/).
" C. Basztura, Rozmawiać z komputerem, 1992.
" A. Osowski, Budujemy własny syntezator mowy , Software 2.0, 2(98), 2003, s. 26 35.
o komputerowych metodach syntetyzowania dzwięków mowy.
" A listę fonemów dla języka polskiego, Czytelnik znajdzie na stronie:
(http://www.aibotworld.com/artykuly/tablice/fonemy_pl.html).
SPOSÓB
Okrągłe wymawianie okrągłych rzeczy
50.
Dzwięki słów również niosą znaczenie, na co wskazuje fakt, że okrągłe słowa nazywają okrągłe rzeczy.
Steven Pinker w swojej znanej książce pt. Language Instinct16, poświęconej naturze języka,
omawia pewne kontinuum znaczeniowe składające się z angielskich czasowników frob,
twiddle i tweak, które służą do opisu czynności polegającej na zmienianiu ustawień w kom-
puterze lub sprzęcie stereo. Internetowy słownik języka hakerów Jargon File podaje
następujące wyjaśnienie pod hasłem frobnicate (http://www.catb.org/~esr/jargon/html/F/
frobnicate.html):
15
Wyjaśnienie tego zjawiska po polsku znajduje się m.in. na stronie internetowej
http://angielski.edu.pl/mondegreens.html przyp. tłum.
16
S. Pinker, The Language Instinct: The New Science of Language and Mind, Penguin Books Ltd.,
London 1994.
186 | SÅ‚yszenie i mowa
SPOSÓB
Okrągłe wymawianie okrągłych rzeczy
50.
Użycie: wyrazy frob, twiddle i tweak wyznaczają kolejne punkty pewnego kontinuum. Frob
konotuje bezcelowe manipulowanie przyciskami; twiddle oznacza manipulowanie nimi z grub-
sza, szukanie właściwego ustawienia na oko ; z kolei tweak oznacza dokładne dostrajanie.
Jeśli ktoś przekręca pokrętło oscyloskopu i uważnie go dostraja, użyjemy czasownika tweak;
jeśli po prostu je przekręca, ale patrzy jednocześnie na wyświetlacz, do opisania tej czynności
zastosujemy czasownik twiddle; natomiast jeśli kręci sobie tym pokrętłem dla samej przy-
jemności kręcenia, użyjemy frob17.
Słowo frob brzmi mocno i szorstko, kojarzy się więc z wykonywaniem jakiegoś działania
z grubsza. Twiddle brzmi delikatniej, jakby drobniej. Tweak, które oznacza najdokładniejsze
dostrajanie, jeszcze bardziej kojarzy się ze skrupulatnością. Wygląda na to, że już sam
dzwięk wymawianych słów niesie znaczenie.
W praktyce
Dwie figury przedstawione na rysunku 4.3 to maluma i takete. Która z figur to maluma,
a która takete?
Rysunek 4.3. Jedna z powyższych figur to maluma, a druga to takete która jest która?
Nie zepsuj tego eksperymentu, czytając teraz kolejny ustęp! A gdy będziesz
wykonywał go na innych osobach, zasłoń całą stronę oprócz rysunku.
Prawdopodobnie podobnie jak większość ludzi, którzy mieli okazję popatrzeć na takie
figury od koÅ„ca lat 20. ubiegÅ‚ego wieku, gdy Wolfgang Köhler skonstruowaÅ‚ ten ekspe-
ryment stwierdziłeś, że kształt po lewej to takete, a ten po prawej to maluma. Podobnie
jak w przypadku frob i tweak, czyli słów, które odnoszą się do rodzaju nazywanego
ruchu, takete wydaje się mieć charakter kanciasty , podczas gdy maluma kojarzy się
z krągłością18.
17
Internetowy słownik żargonu hakerów Jargon File , wersja 4.1.0, lipiec 2004
(http://www.catb.org/~esr/jargon/index.html).
18
Szerzej ten eksperyment zostaÅ‚ opisany w pracy W. Köhlera: The mentiality of apes,
Routlage and Kegan Paul, Londyn 1925 przyp. red.
SÅ‚yszenie i mowa | 187
SPOSÓB
Okrągłe wymawianie okrągłych rzeczy
50.
Jak to działa
Wyrazy posiadają wielowarstwowe znaczenia, nie są jedynie odnośnikami do jakiegoś
słownika znaczeń znajdującego się w mózgu. Biorąc pod uwagę szybkość mowy, po-
trzebujemy maksymalnej liczby wskazówek dotyczących znaczenia, by przyśpieszyć ro-
zumienie. Wyrazy będące przypadkowymi dzwiękami byłyby nieekonomicznym rozwią-
zaniem. Wskazówki dotyczące znaczenia mowy mogą zostać zawarte w intonacji, z jaką
wymawiamy dane słowa, w otaczających je wyrazach oraz w samym ich dzwięku.
Mózgi to maszyny działające na zasadzie skojarzeń, co jest w komunikacji w pełni wy-
korzystywane do przekazywania znaczeń.
Okrągły kształt na rysunku 4.3 jest kojarzony z dużymi, pełnymi obiektami, posiadają-
cymi duże rezonujące przestrzenie, jak na przykład bębny, wydające przy uderzeniu
dudniące dzwięki. Nasze wargi otwierają się szeroko, gdy wymawiamy słowo maluma .
Rezonuje ono w naszych ustach.
Natomiast kanciasty kształt przypomina raczej werbel albo kryształ. Terkocze i klekocze.
Odpowiadający mu dzwięk zawiera liczne głoski zwarte, jak t- czy k-, przy wymawianiu
których powietrze wyrzucane jest z ust na zewnątrz.
Tak w praktyce działa oparty na skojarzeniach mechanizm mózgu. To samo dotyczy
wyrazów frob i tweak. Ruch, jaki nasze usta i język wykonują, by wymówić słowo frob,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]